ebook etiketine sahip kayıtlar gösteriliyor. Tüm kayıtları göster

19 Kasım 2017 Pazar

18 Ocak 2017 Çarşamba

Telif Haklarında DRM Kullanımı ve Önerilen EPUB LCP Hakkında

EPUB LCP (Lightweight Content Protection) tanımının 2012 yılında ortaya konulduğu (1) IDPF çalışmasından bazı önemli notları derleyerek hazırladığımız bu yazımızda, konuyla ilgili kendi çalışmalarımızından da bahsedeceğiz. Öncelikle EPUB format için neden "Hafif İçerik Koruması" (Lightweight) düşünülmesi konusunda kaynakta yazılanlara dikkat çekmek istiyoruz.

DRM nedir?

Dijital Haklar Yönetimi (DRM) 1990'ların sonlarında ticari e-kitap piyasasının başından beri bazı formatlarda kullanılmaktadır. DRM tanımı değişik kaynaklara göre biraz farklılık gösterse de; dağıtımdan önce e-kitap içeriğinin şifrelenmesi ve bu şifrelemenin çözülerek okuma yapılmasını sağlayan özel cihaz donanımı-yazılımı gerektiren teknoloji olarak tanımlanabilinir.

DRM sorunları nelerdir?

IDPF'e göre standart bir DRM olmayışı nedeniyle farklı e-kitap perakendecileri (dağıtıcıları) pazarda bir parçalanma yaşamaktadırlar. Büyük yayıncılar e-kitap dağıtım anlaşmalarında DRM kullanmaya devam edeceklerdir. Yalnız DRM kullanarak korsanlığın önüne geçilir konusunda sorular, kaygılar halen devam etmektedir. Çünkü DRM (ağır koruma) korsanlığı önleyememiş olduğu konusunda sorular vardır.

DRM kullanmanın e-kitap pazarı ve insanların dijital okuma deneyimi üzerinde çeşitli etkileri vardır. Fakat bu etkilerin ne kadar olduğunu ölçmek son derece zordur. Yalnız kesinlikle bilinen bir şey vardır: DRM sayesinde bugüne kadar sadece istenen cihaza sahip olanlar e-kitap okuma deneyimi yaşamışlardır.

DRM varlığı ile iş geliştirmek zordur. Çünkü pazar, dağıtım teknolojisi ve kullanıcının sahip olması gerekli özel cihazın var olması ile sınırlıdır. Yani özgür bir gelişim sürecine hiçbir zaman sahip değildir.

Ayrıca DRM maliyetli bir teknolojidir. Genellikle de bu maliyet içerik dağıtıcılarına ve okuyuculara aktarılır. Bu durumda e-kitap fiyatlarının artmasına neden olmaktadır. Dağıtıcılar ve okuyucular tarafından doğrudan faydası olmayan DRM için yüksek ücretlerin ödenmesi son derece isteksiz ve anlaşılır birşey değildir. Pahallı olmasının yanı sıra okuma deneyiminin gelişmesine engel olabilmekte; ücretli içerik iş modellerinde tüketiciler tarafından direncin oluşmasına neden olmaktadır.

Okuma deneyimi konusu, Türkiye'de yaptığımız araştırmalarımızda öne çıkan en birincil konudur. Okuyucular bilhassa javascript destekli interaktif etkileşime sahip EPUB3 format kitaplarla okuma yapmak istemektedir. Oysa ticari metinsel kitaplarda dahi ağır DRM kullanmaktan kaynaklı okuyucuya basit olarak bazı etkileşimler sunulamamaktadır. Bundan dolayı okuyucu gözünde baskılı kitap ile bir fark bulunmamaktadır.

DRM karşısına neden "Hafif İçerik Koruma" (EPUB LCP) düşüncesi koyuluyor?

IDPF'in belirtiği gibi EPUB formatın daha çapraz medya dostu ve erişilebilir olması gerekmektedir. Bazı ticari ve geçici belge dağıtımı gibi türler için PDF gibi şifrelenen hafif içerik korumasının kullanılması önem taşıyacaktır. Kaldı ki son yıllarda az da olsa gittikçe artan e-okuma oranları ağır DRM kullanımına karşı yayıncılar arasında farkındalık artmaktadır. DRM olmadan da daha iyi sonuçlar elde edilebileceği görüşü yayılmaktadır.

DRM karşında EPUB LCP (Lightweight Content Protection) hafif içerik korumasının kullanımını teşvik etmek amacıyla aşağıdaki noktalara IDPF tarafından dikkat çekilmektedir:

1) Standart bir e-kitap içerik korumasının (kaldı ki W3C ile birlikte yapılan evlilikteki temel konu budur) geliştirilmesi, kullanım kolaylığı ve dijital okuma deneyiminin genişlemesini teşvik edecektir.

2) Makul bir seviyede kullanım kısıtlaması sunan bir hafif DRM tanımlamak mümkündür.

3) Ağır DRM daha yaygın olarak kütüphane, perakende dağıtım yapmadan içerik okutan iş modelleri için yararlı olduğu kabul edilmektedir. Birinci maddedeki nedenlerden dolayı belirtilen bu modellerde de standart bir DRM kullanmak yararlı olacaktır.

4) PDF mutlak bir DRM olarak kabul edilmese de görüntüleme ve yazdırma gibi özelliklerin şifreleme ile kısıtlanması önemli bir özelliktir. Bu özelliğin EPUB formatta da olacak olması kurumsal döküman dağıtım senaryolarında PDF'den EPUB formata geçiş yapmayı kolaylaştıracaktır. Yetkisiz kullanımlara karşı EPUB formatın içeriği gösterilmeyecek, korunacak olması içerik yazarlarının yeteneğini de geliştirecektir.

Bu makaleden ilham alınarak TEYTAG tarafından üretilen şifreli EPUB3 format örneği yayıncılara ve konuyla ilgilenenlere güzel bir deneyim örneği oluşturacaktır kanısındayız. (2)

EPUB LCP (Lightweight Content Protection) nedir?

Kaynak belgede IDPF, EPUB LCP için GiantSteps firmasını önerdiği teknolojiyi üç ana başlıkta derlemektedir: Uygulama, kullanıcı deneyimi ve etki.

Uygulama: Ağır DRM kullanımına göre maliyeti oldukça düşüktür.

Kullanıcı deneyimi: EPUB içeriği ve kullanıcı arasında beklenen etkileşimi kısıtlamaz. İnternet bağlantısı olmadığında bile sorunsuz şekilde çalışır. Dağıtıcı faaliyetine son verse bile EPUB format içerik halen okunmaktadır.

Etki: Minimal seviyede müdahaleci olduğundan etkisi olumlu anlamda yüksektir. Kullanıcıya bildirimde bulunmaksızın aşırı raporlama yapabilen ağır DRM gibi bir özelliği olmamalıdır. Kullanıcı cihazının güvenliğini ve bütünlüğünü tehlikeye atmamalıdır.

Belirli bir seviyede koruma sağlayacak olan EPUB LCP, başta Amerika olmak üzere birçok ülkede yürürlüğe giren Anti-Sahtecilik Ticaret Anlaşması (ACTA) yani dolandırıcılık önleme yasasının avantajlarından yaralanmaktadır. EPUB LCB gereksinimleri gibi daha detaylı bilgi ve kullanım senaryoları için kaynak belgeyi okumanızı tavsiye ederiz.

Kaynak: 1) http://idpf.org/epub-content-protection
2) http://teytagblog.blogspot.com.tr/2013/08/kullanc-sifreli-epub3-format-gunluk.html

24 Kasım 2014 Pazartesi

EPUB 3 ve "Books in Browsers 2014"

2014 yaz sonu, dijital kitap konusunda kıvılcım çıkaran gelişmelerle geçmiştir. IDPF yol haritasının çizildiği toplantı sonrasında ard arda gelişen çalışmalar, paneller geleceğin çizilmesinde etkinlik göstermiştir. "Books in Browser" başlığı altında EPUB3 farkındalığını arttıracak önemli bir toplantıyı ve iki ayrı özel uygulamayı paylaşmayı anlamlı buluyorum.

"Books in Browser 2014" toplantısı

2014 Ekim ayında Amerika'da yapılan "Books in Browser 2014" toplantısı iki gün boyunca farklı konukları ve fikirleri davet etmiştir. Oldukça farklı ve ilgi çekici noktalar üzerinde durulan toplantının tamamı 24 video olarak YouTube içerisinden paylaşıma açıldı. Konuyla ilgilenenlerin filmlerin tamamını seyretmesini tavsiye ediyoruz. EPUB3 konusuyla ilgili konuşmaların ve örneklerin olduğu toplantıda, browser üzerinden dijital kitap okutabilmenin geleceği hakkında görüşler bildirilmektedir. Filmin hemen altında sunumu bulunan dijital tasarımcı Derrick Schultz, toplantıya ilginç bir boyut getirerek, interaktif dijital kitapların nasıl olabileceği ve geleceği etkileyeceği konusunda fikirlerini paylaşmıştır.

(Putting) Books on the Web from Derrick Schultz

Aljazeera America EPUB3 Books in Browser uygulaması

Aşağıda bloğuma embed ettiğim web uygulaması Aljazeera America tarafından yayınlanmaktadır. EPUB3 "fixed layout" format hazırlanan dijital kitabı başarıyla render eden bu uygulamada sayfaları çevirmek için; eğer desktop bir platformdan bloğumuzu okuyor iseniz klavye üzerindeki sağa-sola oklarını kullanınız. Mobil platformda iseniz parmaklarınızla sayfalar arasında navigasyon yapabilirsiniz. Çok başarılı bir uygulama olduğundan dolayı sizlerle paylaşmak istedik.

Uygulama menüsünden isterseniz bu EPUB3 format dijital kitabı ücretsiz hemen indirebilirsiniz.

Uygulamanın iPhone ve iMac browser içerisindeki ekran görüntüleri

BiB/i EPUB3 Books in Browser uygulaması

İki ay önce tanıştığım ve üzerinde değişik denemeler yaptığım bir diğer önemli "Book in Browser " uygulaması ise BiB/i Bu uygulama ile yakın zamanda çıkan Avrupa kaynaklı haberlerde EPUB2 görüntülüyor şeklinde haberler yayınlandı. Aslında Sutoru Matsushima tarafından yazılımı yapılan Bib/i, EPUB3 "fixed layout" veya "reflowable" tasarımda hazırlanmış dijital kitabın web içerisinde okunması için hazırlanmış ve geliştirilmektedir. Web sitesinde belirtilen özellikleri aşağıda sıralayacağım. Fakat öncesinde TEYTAG ile birlikte yaptığımız BiB/i uygulaması üzerinde yaptığımız çalışmalar ve testlerde etkin harici Javascipt kullanıma açık olduğunu ve bu nedenle geliştiricilere önemli fırsatlar sunduğunu söylemek istiyoruz. Hatta Readium uygulamasına çok çok yakın bir performans sergilemektedir. IOS Safari ve Twitter, Pinterest, Facebook mobil aplikasyonları içerisindeki "browser in browser" ile de çalışmaktadır.

Özellikleri tamamıyla EPUB3 odaklıdır:

IDPF EPUB3 standartlarına odaklı tasarlanmıştır.
Fixed layout ve reflowable dizaynı destekler.
Cihaza bağlı değil, tarayıcı odaklı çalışır.
Japonca dikey yazma özeliiğini destekler.
Embed tekniği ile bloğunuzda, diğer web sayfalarında EPUB3 okumanızı sağlar.
Mobil telefonlarda yatay ve dikeyde çok rahatlıkla "responsive" görüntüleme sağlar.
Harici JS destekler.
Açık kaynak kodlu olmasından dolayı UI üzerinde istediğiniz CSS değişikliğini yapabilirsiniz.
SVG destekler.

Alttaki embed edilen dijital kitap EPUB3 "fixed layout" tasarımdır.

page-blanche-bitmaps-in-spine-20120809

Bib/i uygulamasını web sayfasınıza "embed" ederek istediğiniz EPUB3 ya da EPUB2 format dijital kitabı içerisine sürükleyerek okuyayabilirsiniz. Aşağıdaki pencereye kitabınızı sürükleyip denemeye başlayabilirsiniz. Sürüklediğiniz EPUB3 format dijital kitap IDPF standartlarına uygun olarak hazırlanmış ise sorun çıkarmadan görüntülemeye başlayacaktır.

Drag ebook

Uygulamanın iPhone ve iMac browser içerisindeki ekran görüntüleri

5 Ekim 2014 Pazar

.epub aç

Google Alert hizmetinden faydalanarak Türkiye'de ve dünyada EPUB format ile ilgili web sayfalarındaki gelişmeleri, kişisel görüş ve önerileri günü gününe takip etmekteyiz. "epub" kelimesi altında en çok merak edilen konulardan biri de: "bilgisayarımda .epub uzantılı dosyaları nasıl açabilirim?" Bu sorunun cevabını daha önceden yazmak istemiştik. Fakat gelişmeler daha olgunlaşmamıştı. Son bir yıl içerisinde IDPF standartlarının daha da olgunlaşması sayesinde, "tarayıcı tabanlı EPUB okuma sistemlerinin" (browser-based e-reader) görüntüleme performansı da epey gelişti. Artık laptop ya da desktop bilgisayarlarınızda ".epub" uzantılı dijital kitapları rahatlıkla okuyabilirsiniz.

"Gelişmiş tarayıcılar" (browser) segmentinde olan Google Chrome, Firefox ve Yandex aynı zamanda tarayıcı tabanlı e-okuyucular için ideal platformlardır. Bu üç tarayıcıda TEYTAG dijital kitaplarını kullanarak yaptığımız testlerin sonucunda, aşağıda önereceğimiz bu uygulamaların EPUB görüntüleme performanslarının oldukça iyi olduğunu söyleyebiliyoruz. Sizlere ücretsiz bu tarayıcılar üzerinden nasıl EPUB okuyabileceğinizi, özelliklerini kısaca anlatmakta fayda görüyoruz.

Readium

Google Chrome tarayıcınızı açınız. Ve bu linke dokununuz: https://chrome.google.com/webstore/detail/readium/fepbnnnkkadjhjahcafoaglimekefifl

Google Store içerisinden ücretsiz Readium uygulamasını en son versiyonunu indiriniz. İndirme işlemi bittikten sonra Google Chrome tarayıcınızı kapatınız. Tekrar açtığınızda ekranın solundaki karelerden oluşan ikona dokunarak, açılan arayüzde Readium uygulamasını bulunuz ve açınız. Bilgisayarınızdaki ".epub" uzantılı dosyanızı Readium içerisine sürükleyerek ya da arayüzün sağındaki artı ikonuna dokunarak açıp, okumaya başlayabilirsiniz.

IDPF tarafından da desteklenen Readium ile EPUB 3 formatlı dijital kitapları okuyabilirsiniz. Çark simgeli Ayarlar menüsünden yazı karakteri seçimi, yazı karakteri büyüklüğü, sayfa rengi gibi ayarları isteğinize göre yapabilirsiniz. Diğer özellikleri EPUB okurken keşfedeceksiniz.

Test kitabımızın Readium ile görüntüsü

Yandex

Gelişmiş bir diğer tarayıcı olan Yandex'in en son sürümünü (en alt versiyon 14.4.1750.13412) kullanarak da ".epub" uzantılı dijital kitaplarınızı okuyabilirsiniz. Yandex tarayıcınızı açınız. Belge açma komutu olan Open (komut+O) ile bilgisayarınızdaki EPUB dosyanızı seçerek açınız.

Yandex ile DRM içermeyen EPUB 3 format dijital kitapları okuyabilirsiniz. Metin ağırlıklı resim içeren dijital kitaplar için oldukça uygun ve kabiliyetlidir. Sade arayüzü, ayraç koymak (bookmark) ve yazı karakteri büyütme gibi özellikleri ile rahat bir görüntüleme sağlar. Keşfetmenizi öneriyoruz.

Test kitabımızın Yandex ile görüntüsü

Firefox için EPUBReader

Gelişmiş tarayıcı segmentinde olan bir diğer önemli tarayıcı markası olan Firefox ile dijital kitap okuma deneyimi yaşayabilirsiniz. Sadece Firefox içerisinde dijital kitap okuma amaçlı yapılan ücretsiz “EPUBReader” uygulamasını Firefox içerisinde aktif hale getirmek için bu linki Firefox ile açmanız yeterli olacaktır. Açtıktan sonra “Add-Ons” kolaylığı ile uygulamayı Firefox içerisine ekleyebilirsiniz. Ya da EPUBREader uygulaması ana sayfasını ziyaret ederek daha açıklayıcı bilgiler edinebilir; bu sayfadaki “Add to Firefox” butonu yardımıyla bu ücretsiz uygulamayı hemen kullanmaya başlayabilirsiniz.

Bu uygulamada şimdilik video element desteği bulunmamaktadır. Bunun dışında Readium ve Yandex ile yakın, eşdeğer bir performans sergilemektedir. Firefox kullanıcı fanlarına kullanmalarını öneriyoruz.

Test kitabımızın Firefox - EPUBReader ile görüntüsü

ÖNEMLİ NOT: Bu iki uygulamada sadece DRM içermeyen EPUB dosyalarını görüntüleyebilirsiniz. Standartlara uygun olarak üretilmeyen EPUB format dijital kitapların bu okuma sistemlerinde açılmayacağını belirtmek isteriz. Eğer ki elinizdeki ".epub" uzantılı bir dosya açılmıyor ise bilin ki bu dosya, EPUB standartlarında değildir.

Eğer iMac veya iPad, iPhone veya iPodTouch kullanıcısı iseniz iBooks kullanmanızı öneriyoruz. iBooks uygulaması hakkında daha detaylı bilgi için "iBooks Kullanımı ve Performansı" yazımızı okumanızı öneriyoruz.

Test kitabımızın iBooks ile Apple cihazlarındaki görüntüleri

Ayrıca Adobe Digital Editions 4.0 ile görüntüsü

".epub aç" adlı dijital kitabımızı e-posta ile size göndermek için sayfanın başındaki DBOOKMARKS RAFI'na e-posta adresinizi giriniz.

1 Eylül 2014 Pazartesi

EPUB 3 formatın erişilebilir olması ne anlama geliyor?

Web içeriğinin erişilebilir olması için yapılan çalışmaların, EPUB 3 format içerisinde de kullanılabilir olması; dijital kitap üretiminde önemli bir sıçrama olarak kabul edilmektedir. Dijital kitap okuma sistemlerinin (Reading System), erişilebilirlik konusunda gelişmiş özelliklere sahip olması, ürettiğiniz dijital kitabı erişebilir yapmaya yetmemektedir. Çünkü esas olan, dijital kitap içerik oluşturma sürecinde belirli yönergelere/standartlara, rehberlere (guideline) sadık kalarak tasarımı zenginleştirmektir. Bu yüzden dijital kitap üretim süreci öncesinde teknik konulara ve standartlara hakim olmanız gerekir. Bu kaçınılmazdır...

Erişebilirlik nedir?

EPUB 3 formattan önce erişilebilirlik konusunu daha iyi anlamak için, web içeriğindeki kullanılımına bakarak nedir sorusunu cevaplayabiliriz. Web İçeriği Erişilebilirlik Kılavuzu'nda (Web Content Accessibility Guidelines (WCAG) 2.0) belirtildiği gibi herhangi bir web içeriğinin herkes tarafından erişilebilir olması, çok geniş yönergeleri/standartları içerir. Bu yönergeler, görme engelli veya az gören, sağırlık ve işitme kaybı olan, öğrenme güçlüğü olan, bilişsel sınırlamaları ya da sınırlı hareket kabiliyetine sahip olan, konuşma engeli olan kişilerin tüm web içeriklerine daha rahat erişebilmeleri adına hazırlanmıştır. Amaç, herkese web içeriğini daha kullanışlı hale getirmektir.

Erişilebilir dijital kitapların yapılabilir olması için, açık kaynak kodlu teknik çalışmalar yapan DAISY Consortium, W3C ve epub:type semantik dili ile bunları EPUB 3 içerisinde standart haline getiren IDPF'in EPUB 3 erişilebilirlik rehberini, bir önceki yazımızdan indirerek inceleyebilirsiniz. Size oldukça iyi rehberlik edecektir.

OPEN EPUB 3 Erişilebilirlik Kılavuzu

EPUB 3 format içerisinde örnek erişilebilirlik kullanımı

EPUB 3 format içerisinde resim kullanımında, erişilebilirlik standartlarına uygun örnek bir kodlama ile konuyu daha net anlatmak istiyoruz. Aşağıdaki IMG elementi/tagı içerisinde ALT özniteliği çok önemli bir işlevi yerine getirmektedir.

<img src=”cell-division.jpg” alt=”first cell-division diagram picture”/>

Görme engelli biri olduğunuzu düşünerek, gözlerinizi kapatın. Dijital kitap içindeki herhangi bir resmi nasıl görebilirsiniz? İmkanı yok! Fakat, EPUB 3 format tasarımı/uygulaması yapan erişilebilirlik konusunda yetkin bilgiye sahip ise ALT özniteliği içerisine, resimin ne olduğunu açıklayan net bir cümle yazacaktır. Ve okuma sistemi, sesli okuma (TTS-Text To Speech) özelliği ile metinden sonra gelen bu resimin ne olduğunu, ALT özniteliği içindeki cümleyi size okuyarak açıklayacaktır.

Bilhassa resim kullanımında erişilebilirlik konusunu iyi tasarlamak ve kodlamak çok önemlidir. Bu nedenle herhangi bir EPUB uygulama programı kullansanız dahi, dijital kitabı bu anlamda gözden geçirmeniz özen gerektirecektir. Böylece istenilen kalitede bir dijital kitap üretmiş olacaksınız.

Erişilebilirlik rehberinin önemi

IDPF EPUB3 Erişilebilirlik Rehberi'ndeki erişilebilirlik standartları (yönergeleri), örnek kodlamalar ile gayet açıklayıcı bir şekilde belirtilmiştir. Erişilebilirlik standartları, sadece EPUB 3 format içerisindeki IMG (resim) elementinin kullanımını değil; TABLE, FORM, VIDEO-AUDIO element senkronizasyonu (media overlays) gibi birçok elementin nasıl doğru kullanılacağını kapsamaktadır. IDPF EPUB3 Erişilebilirlik Rehberi dışında konu ile ilgili diğer örnek çalışmalara aşağıdaki üç linkten ulaşabilirsiniz. Bu linklerdeki bilgileri okuduktan sonra EPUB 3 format dijital kitap üretme sürecinin, sadece bir EPUB uygulama programına sahip olmakla bitmeyeceğini daha rahat anlayacaksınız.

OPEN Image Guidelines for EPUB 3

OPEN Standards: Metadata and Mark Up for Accessible Images

OPEN Web accessibility tutorials

Erişilebilirlik konusuna duyarlı olan okuma sistemleri

"iBooks", okuma sistemleri içerisinde bu konuya en duyarlı uygulamadır. TEYTAG (Türkiye Elektronik Yayıncılık Tasarım ve Araştırma Grubu) ile birlikte yaptığımız birçok dijital kitap test çalışmalarımızda en başarılı bulduğumuz okuma sistemidir. Bunu rahatlıkla söyleyebiliriz. iBooks Kullanımı ve Performansı adlı yazımızda, iBooks aplikasyonunun erişilebilirlik özelliklerini kullanımı hakkında bilgi sahibi olabilirsiniz.

"Readium for Chrome" ise desktop bilgisayarda dijital kitap okuma için standartlara uygun, browser tabanlı diğer bir okuma sistemidir. Eğer Apple marka herhangi bir mobil cihazınız ya da OSX sistemli bilgisayarınız yok ise Readium okuma sistemini -sadece- Google Chrome browser içerisinden indirebilirsiniz. Ücretsiz Readium aplikasyonunu indirdikten sonra bilgisayarınızdaki DRM'siz EPUB format dijital kitapları okumaya başlayarak, yeni bir dijital deneyim yaşayabilirsiniz.

OPEN iBooks Kullanımı ve Performansı

OPEN Readium

EPUB 3 üretiminde erişilebilirlik masraflı mıdır?

Bloğumuzun üstündeki ses kaydı ile görmeyen bir engellinin yazımızı dinlemesini düşünmemiz, web içeriğinin erişilebilirliği konusunda önemli bir örnek olduğunu söylemek isteriz. Elbette EPUB 3 üretim aşamasında erişilebilirlik konusunu dikkate almak, maliyeti artırabilir. Fakat dijital kitabınızın aranan kalitede olacağını unutmayın. Görme engelli olmasanız dahi, iyi seslendirilmiş bir dijital kitabı okumak yerine dinlemek isteyebilirsiniz. Dolayısıyla dijital kitabınızın satışları da olumlu şekilde etkilenecektir. Uluslararası dijital yayıncılık sektöründe artık erişilebilirlik standartlarına uygun dijital kitap üretimleri ön planda konuşulmaktadır. Konuyu daha iyi odaklanmak için "Inclusive Publishing with EPUB 3" başlıklı aşağıdaki DAISY Consortium sunumuna göz atmanızı öneriyoruz.

Inclusive Publishing with EPUB 3 from DAISY Consortium

Erişilebilir EPUB 3 üretiminde önemli ipuçları

Yazımızın başlangıcında da belirttiğimiz gibi erişilebilirlik konusu, sadece okuma sisteminin görüntüleme performansı ile ilgili değildir. Aksine ilk şart olan standartlara uygun EPUB 3 dijital kitap tasarım ve kodlamasının yapılmasıdır. Böylece, dijtal kitap içeriği uygun okuma sistemlerinde erişilebilir bir kaliteye sahip olacaktır. Bu nedenle bir kez daha hatırlatmak gerekirse standartlara hakim bilgiye sahip olmak, örneğin InDesign ile EPUB 3 format yapmaktan çok daha önemlidir. Çünkü programın düşünemeyeceği şeyleri sizin tamamlıyor olmanız gerekecektir.

EPUB 3 format dijital kitap üretimi konusunda ipuçlarını sizlerle paylaşmak istiyoruz:

1. Metinsel biçimlendirme: Metinlerin tamamını resim dosyası (örn. jpeg) olarak kesinlikle kullanmayın. Metinleri yazı olarak semantik dil içerisinde yazın. Başlıkları, formları, paragrafları ve dipnotları kodlama ile belirtip CSS ile düzenleyin ki, okuma sisteminin erişilebilirlik özelliği ile okuyucu metnin başlık ya da paragraf olduğunu algılasın.

2. Profesyonel bir navigasyon düşününüz: Kitap içerisindeki bölümler, pragraflar, alıntılar/uyarılar (blockquate) cümleler, kelimeler arasında -linkler ile- navigasyonu sağlayıp; okuyucuya açıklayıcı ve doyurucu bir dijital kitap okuma zevki vermelisiniz. Başlangıçta içindekiler sayfası (ve hatta bölüm başlangıçlarında sayfaları) ile navigasyonun şemasını önceden tasarlamak önemlidir. Yazılım sürecinde erişilebilirlik rehberine uygun SECTION ve ASIDE elementlerini kullanarak; akademik, eğitim ve diğer konulardaki karmaşık anlatımların, rahatlıkla anlaşılmasına yardımcı olursunuz. Kitap içerisinde olması istenen fakat; okuyucu tarafından görünmemesi gereken bölümleri/xhtml OPF dosyasındaki SPINE elementi altında (örneğin; chapter-1 gözükmeyecek ise linear no ifadesini yazarak) <itemref idref="chapter-1" linear="no"/> kodlaması yapınız. Böylece bu bölüm, dijital kitap içerisinde görüntülenmeyecektir.

3. Sayfaları anlamlı bir yapı ile kodlayınız: Standartlara uygun bir yapı ile sayfalarınızı (.xhtml) kodlayınız. Örneğin, okuma sisteminin hangi sayfanın önsöz olduğunu algılaması için <section epub:type="preface"> semantik sözlüğünü kullanınız. SECTION elementindeki <section epub:type="toc"> toc özniteliği ile sayfanın içindekiler bölümü olduğunu belirtebilirsiniz. Semantik sözlük hakkında bilgi almak için erişebilirlik rehberini kullanınız.

4. Tagları/elementleri bilin ve doğru yerde kullanınız: Özel tagların nerede kullanılacağını rehberden öğreniniz. Belirli taglar/elementler standartlara uygun olarak kullanılmalıdır. Örneğin CITE tagı içerisine sadece alıntıları yazıp; CSS ile şekillendiriniz. Herşeyi DIV ya da SPAN tagları içerisine alıp kullanmayınız. Bu dijital kitabınızın görüntüleme performansını, yani kalitesini düşürür.

5. Tabloları resim formatında kullanmayınız: Sadece resimleri, resim formatında (örn. jpeg) kullanınız. Tablolarınızı resim formatında kullanmayınız. Unutmayın ki; bir resim içerisine gömülmüş herhangi bir içerik, görme engelli okuyucular için okunamaz/anlaşılmaz. Bu nedenle geniş bilgi ve açıklamaya sahip olan tüm tabloların okunabilmesi ve anlaşılması için TABLE tagı ile kodlayın. Uygun cihazlar ile görme engelli kullanıcılar için elektronik dokunsal görüntüler sunmak için erişilebilir SVG yardımcınız olabilir. Daha fazla bilgi için dokununuz...

6. Resimler için açıklama ve alt metinler kullanınız: Resimler, dijital kitabınız için sadece dekoratif bir unsur değildir. Her bir resim için açıklama ve IMG tagı ALT özniteliği için açıklayıcı metinleri doğru seçip, kullanmanız gerekecektir. Yazımızın "EPUB 3 format içerisinde örnek erişilebilirlik kullanımı" başlığındaki ALT özniteliği kullanımı hakkındaki küçük bir örnek size fikir verecektir. Yine bu yazımızın "Erişilebilirlik rehberinin önemi" başlığı altındaki örnek çalışmalar linklerini incelemenizi öneriyoruz.

7. Sayfa numarası kullanınız: Baskılı kitaptaki sayfa numaraları sayesinde birçok kişi, okuma yaparken sayfalar arasında navigasyon yapar. Bu önemli bir alışkanlıktır ve okumada kolaylık sağlar. Dijital kitapta da bunun sürdürülebilir olması için <span xml:id="page361" epub:type="pagebreak">361</span> kodu kullanılır. Bu kodlama ile dijital kitabınızın navigasyonunu güçlendirmekle kalmaz; aynı zamanda, dijital kitabınızın baskılı versiyonunun aynı sayfa numaraları ile üretilmesini sağlarsınız. Ayrıca, akışkan (reflowable) düzende üretilmiş bir dijital kitabın yazı büyüklüğünü (font-size) okuma sistemi içerisinde büyüttüğünüz zaman, sayfalar otomatik olarak çoğalır. Bu standart kodlamayı kullanarak, akışkan (reflowable) düzende disiplinli bir sayfalandırma yapabilirsiniz.

8. Dil tanımı yapınız: Dijital kitabınızın dili Türkçe olabilir. Fakat, sayfa içerisindeki bir paragraf ya da kelimede ingilizce dilini kullanmış olabilirsiniz. Bu bölümü örnekteki gibi kodlayınız: <span xml:lang="en" lang="en">EPUB 3 Structural Semantics Vocabulary</span>. Dijital kitabınız TTS (Text-to-speech) özelliği ile Türkçe bir ses ile okunurken, bu standart kodlama içerisindeki kelimeler doğru bir ingilizce aksanda okunacaktır. Bu tür ayrıntılar, dijital kitabınızın kalitesini arttıracaktır.

9. MathML kullanınız: Dijital kitabınızda matematiksel denklemler var ise MathML dilini kullanınız. Böylece herkese matematiksel denklemleri erişilebilir yapabilirsiniz. Matematiksel denklemleri resim formatında kullandığınız zaman, bunların açıklayıcı metinlerini yazmanız çok zor, hatta olanaksız olacaktır. Zaten resim formatlarını ne kadar fazla kullanırsanız dijital kitabınızın büyüklüğü (MB - megabayt) o kadar artacaktır.

10. Medya dosyalarınızda "Fallback" denetimi sağlayınız: Medya dosyaları olarak EPUB 3 format dijital kitap içerisinde video ve ses dosyaları kullanabilirsiniz. Fakat kullandığınız video dosya uzantısı belki okuma sistemi tarafından desteklenmiyor olabilir. Böyle bir durumda eğer yazılımcı "fallback" dizini yaratmıyor ise okuyucu video filmini göremediği gibi bu alanda video kullanılıp kullanılmadığını da anlamayacaktır. Belki de dijital kitabınızın okunmak için açıldığı okuma sistemi VIDEO tagını desteklemiyor olacaktır. Bu durumda okuyucuya anlaşılır bilgi vermek için "fallback" dizini kullanılmalıdır. Zaten bu dizin kullanılmamış ise EPUB denetlemelerinden dijital kitabınız geçemez ve örneğin iBookstore içerisine kitabınız yüklenmez. Aşağıdaki örnekte "fallback" dizini P tagı içerisinde kullanılmıştır. Eğer okuma sistemi video desteklemiyor ise P tagı içerisindeki uyarı metni (fallback) gözükecektir.

<video width="320" height="240" controls="true" src="video.mp4">
<p>Bu dijital kitap okuyucunun video desteği yoktur.</p> </video>

11. İnteraktif içerik kullanarak erişilebilir olunuz: Javascript kullanarak interaktif bir içerik sağlayabilirsiniz. Rehber içerisinde bazı örnekler verilmiştir. Dijital kitap içerisinde Javascript kullanımı konusunda TEYTAG (Türkiye Elektronik Yayıncılık Tasarım ve Araştırma Grubu) oldukça başarılıdır. Olabildiğince fazla dijital test kitabına üretmiş olan TEYTAG, Javascipt ve XML dilini çok iyi kullanarak akışkan (reflowable) düzende widget kullanımı, raporlaması gibi farklı ürünler üretmiştir. Ayrıca TEYTAG, dünyada bir ilk olan "Kullanıcı şifreli EPUB 3 format günlük" üretmiştir. Daha fazla bilgi için dokununuz...

12. Erişilebilirlik metadata kullanın: Erişilebilir dijital kitabınızın arama motorlarında okuyucu tarafından bulunabilmesi için doğru metadata yazımı yapmalısınız. Daha fazla bilgi için dokununuz...

24 Ağustos 2014 Pazar

Magazinler

OPEN READ

epubs
About electronic publishing
Language: English

OKUMAYA BAŞLA

dbookmarks
Elektronik yayıncılık hakkında
Dili: Türkçe

21 Ağustos 2014 Perşembe

epubs magazine

Use left and right arrow on your keyboard for read. OPEN FULLPAGE

10 Mayıs 2014 Cumartesi

kapakTag: Dijital kitap kapak simülatörü

Kitap, dergi yayıncılığında kapak satışı etkiler mi? Kimilerine göre bu sorunun cevabı evet... TEYTAG'a göre kapak tasarımının dijital kitapta çok önemli bir kimlik unsur. Proje sayfalarındaki konu ile görüşleri şöyle:

Kapak (cover) konusu okuyucu cihazlar ve diğer ePub okuma sistemleri için en önemli ve dikkat edilmesi gereken bir konu olmuştur. Farklı davranışların ortaya çıkmasına neden olabilecek bu konu, IDPF tarafından belirli bir standart içerisine alınmıştır. Kapak, ePub formattaki yayınınız için önemli ve değişmeyen görsel kimliğidir. Bu kimliği TEYİD projesi içerisinde ilk önemli konu olarak el aldık.

Kapağı olmayan baskılı bir kitabın ilk anda anlaşılması zordur. Biraz daha yaklaşıp, dikkatlice ara kapaktaki yazıları okuduğunuzda ancak kitap hakkında bilgi sahibi olabilirsiniz. Yine de kapağı olmayan bir kitap hakkında bilgi sahibi olmanın mümkün olabileceğini düşünebilirsiniz.

Oysa ePub okuma sistemleri, kapaklı veya kapaksız ePub format kitaplara karşı farklı davranışlar göstermektedir. Bu farklı davranışların çıkmasında en büyük sebep kapak kullanmanın zorunlu olmamasından kaynaklanmaktadır. Örneğin, diyelim ki SIGIL ile bir kitap ürettiniz. Kapak için bir görsel eklemediyseniz; e-kitabınız farklı platformlarda farklı tipografik karakter ve renkler üzerinde görüntülenecektir. InDesign ile bir e-kitap üretip; export ederken kapak görselinizi tanımlatmaz iseniz yine aynı sorun ile karşılaşacağınızı bilmelisiniz. Her iki programda ürettiğiniz ePub format kitabı CALIBRE ile açıp bir başka formata çevirdiğinizde ise bu sefer, e-kitap CALIBRE'nin standart kapağı ile açılacaktır.

Dijital kitapta tasarımcının önemli rolü

Dijital kitapta tasarımcının ilk önemli rolü kapak tasarımıyla başlar. Baskılı kitap kapağı ile arasındaki en önemli fark, dijital kitap kapağının farklı mobil cihazlardaki boyutları nedeniyle artık ICON ölçüsüne yakınlaşmasıdır. Bu durumda dijital kitap kapağı -eğer bir iBooks kullanıcısı iseniz iPhone üzeinde- baskılı kitap kapağından yaklaşık 10 katı küçük görünmektedir.

Bu ölçü kayıbını dikkate alan bir tasarımcı, dijital dünyadaki okuyucunun dikkat ve algısını yakalayabilecek şekilde kapak tasarımı yapabilmelidir. Ve en önemlisi ise tasarladığı kapağı test edecek bir simülatöre ihtiyacı olmalıdır. TEYTAG yaptığı ilk tasarım çalışmalarında, böyle bir yardımcı programın gereksinim olduğunu belirlemiş ve yazılım ekibiyle kapakTag isimli bir web aplikasyonu hazırlamıştır. Konu ile ilgilenen yerli ve yabancı tasarımcılarla paylaşmak için ücretsiz bir web paylaşım adresini hizmete açmıştır: http://www.teyid.org/testet/#22032014

Ücretsiz web paylaşım sitesinde kapakTag : Cover Simulator

kapakTag uygulamasını indiren ülkeler: (indirme sayısı sırasıyla) * Rusya * USA * Türkiye * Lüksemburg * Fransa

kapakTag ikonu

kapakTag kullanımı ve ipuçları

kapakTag web aplikasyonunu http://www.teyid.org/testet/#22032014 adresinden indirdikten sonra dosya içerisinde aşağıdaki tanıtım filmi ile READ ME adlı belge, size kullanım öncesinde yardımcı olacaktır. Okumanızı ve filmi syretmenizi öneriyoruz.

kapakTag web aplikasyonu içerisinde ölçüleri verilmiş beş kapak ölçüsü bulunmaktadır. Bu oranları koruyarak istenilen özelliklerde jpg belgeler hazırlayabilirsiniz. Ölçülendirme ve teknik bilgiler hakkında daha detaylı bilgiye ihtiyacınız var ise kesinlikle TEYTAG teyid projesi sayfasını okumanızı tavsiye ediyoruz.

Kapak ölçüleri piksel olarak verilmiştir.

kapakTag web aplikasyonunu SAFARI veya CHROME browser ile açıp çalıştırmanızı tavsiye ediyoruz. Bu iki browser dışında sağlıklı çalışmayabilir. Uygulama öncelikli olarak Mac platform çalışanlar için hazırlanmıştır.

3 Ocak 2014 Cuma

ePub3Lib açıldı.

TEYTAG epub3 portfolyo paylaşım platformu ePub3Lib, bugün açıldı. Türkiye Elektronik Yayıncılık Tasarım Araştırma Grubu tarafından hazırlanan ePub3Lib içerisinde, özgün tasarımlardaki epub3 format e-kitapları ücretsiz olarak sadece iPad’inizdeki iBooks aplikasyonuna hemen indirebilirsiniz. Platforma sadece en son IOS sisteme sahip iPad içerisindeki Safari ile giriş yapılmaktadır.

ePub3Lib sadece ePub3 format özgün ve konsept tasarımlardan oluşmaktadır. Fikri mülkiyet hakları TEYTAG'a aittir. Yasadışı, korsan ya da kötü amaçlı ePub3 format belgeler bu platformda kesinlikle tutulmaz, bulundurulmaz, dağıtımı ya da paylaşılması sağlanmaz.

ePub3 format e-kitapların tasarım ve yazılım aşamasında Adobe In-Design, iBooks Author, Sigil gibi programlar kullanılmamaktadır. Yazılım sürecinde MacIntel platformu kullanılmıştır. TextMate editör programı yazılım işlemi, ePub Packager uygulaması ile paketleme işlemleri yapılmıştır. ePub3 format e-kitaplar sadece iPad üzerinden paylaşımı yapıldığı için herhangi bir DRM tekniği kullanılmamıştır.

ePub3Lib içerisindeki her bir e-kitabın tanıtım broşürünü okuduktan sonra “Download” butonunun açılacağını hatırlatmak isteriz. Dijital kitapları Safari üzerinden iBooks uygulamasına alıp, zevkle okumaya başlayabilirsiniz.

http://www.teyid.org/ePub3Lib/

17 Ağustos 2013 Cumartesi

Kullanıcı şifreli EPUB3 format günlük ürettik...

TEYTAG ile birlikte yürüttüğümüz araştırma ve çalışmalar sonucunda, kişisel olarak şifrelendirilen EPUB3 format günlük ürettik. EPUB3 formatın PDF ile arasındaki teknik farklardan birisi de kişisel şifrelendirme özelliğidir. Bu özelliğin EPUB3 formatta olmayışı ya da olması gerekir mi sorusuna TEYTAG ile birlikte odaklandığımızda, karşımıza şifrelemeyi gerektiren bir ürünün olmasının daha doğru olacağına karar verdik. Ve HTML5 özelliklerini kullanarak bir "günlük" tasarladık.

Elbette bu konsept için en uygun platform iPad ve iBooks aplikasyonu idi. IOS 6 ile gelen sistem özelliklerini ve iBooks aplikasyonunun davranışlarını çok iyi harmanlayarak EPUB3 format "günlük" ürününü geliştirmeye başladık. Elbette djital bir günlüğün e-kitaplarınızla birlikte iBooks içerisinde ve şifrelenebilir olması çok cazip bir fikirdi. Yazdıklarınızı kayıt etmeniz ve şifreniz ile açtığınız "günlüğünüzü" okumanız; EPUB3 format ile neler yapılabileceğinin en farklı örneğidir diyebiliriz.

Kişisel Şifrelendirme Senaryosu

Ürünümüzün nasıl bir senaryo ile şifrelendirildiği senaryosunu gerçekleştirmek için bağımsız (iBookstore veya idefix dışında) özel bir web platform üzerinde çalışmaya başladık. Kullanıcı, EPUB3 format günlüğünü platform üzerinde vereceği bilgiler doğrultusunda şifreler; e-posta adresine gelen günlüğünü iPad üzerinden açarak iBooks aplikasyonu içerisine alır. Böylece günlük ilk açtığında kendi şifresini kullanır ve böylece kullanmaya başlar. Kapatmak içinse tekrar kilitleyerek kütüphaneye koyar. Eğer günlüğünü kilitmeden kapatırsa açarken herhangi bir şifre sorulmadan, günlük açılır.

Şifreyi bilmeyen tarafından bu günlüğün açılması imkansızdır. Bu EPUB3 format günlük, iBooks için DRM tekniği kullanılmadan tasarlanmıştır. Daha doğrusu gerek duyulmamıştır. Kullanıcı tarafından şifrelendirilmiş bu tekniğın DRM yerine geçer mi sorusuna cevap vermek için daha henüz çok erken. Zaten projenin amcı da bu değil... Fakat PDF ile arasındaki bir farkın daha kapandığına inanıyoruz.

Günlüğü iPad iBooks aplikasyonu içerisine hemen indirebilir ve kullanmaya başlayabilirsiniz. http://teyid.org/ePub3Lib/

16 Ağustos 2013 Cuma

E-kitap üretim seçenekleri

E-kitap üretmek için iki seçenek vardır. Birincisi, yayıncının dışarıdan (üçüncü parti) destek alabileceği uzman ajanslar... İkincisi ise yayıncının kendi içerisinde üretim yapacağı program, iş akışı ya da internet üzerinden dönüşüm hizmeti veren platformlardan yararlanmak... (EPUB-3 format e-kitaplar için sağlıklı bir dönüştürme hizmeti veren web platformunun bulunmadığını hatırlatmak isteriz.)

Amerika'daki bazı yayıncılar en son New York'ta yapılan "IDPF Dijital Kitap Konferansı"ndaki bir oturumda, bu konu hakkındaki deneyim ve staratejileri paylaştılar. (1) E-kitap üretiminde iç veya dış kaynakların hangisinden faydalanmaları gerektiği hususunda görüşleri belirttiler. Bu oturum öncesinde yayıncılar arasında küçük bir anket düzenlendi. Ankete katılan 5 büyük yayıncının yanısıra küçük ve orta ölçekli yayıncının hepsi e-kitap yayınlamışlardı.

Ankete göre...

Yanıt veren yayıncıların %41'i dışarıdan destek alarak fason e-kitap üretmişler. %45'i ise iç üretim ile e-kitaplarını ürettikleri belirtmişler. Ve şu anda iç üretim bir trend olarak yaygınlaşmaktadır. (1) Bu konuda Open Road Integrated MediaYönetici Editörü: "önceki geçen yıl, hemen hemen tüm e-kitap dönüşümünü dış kaynaklı; ama son zamanlarda ise verimlilik ve kontrolü artırmak için iç çözümleri benimsemeye başladık." diye görüş belirtmişlerdir.

İç üretimin zorlukları

İç üretime karşı bir yönelme olsada engeller var. Maliyet unsuru kalite ve teknik gereklilikleri içermektedir. Tercihleri dışarıdan sağlamak isteyen yayıncıların %90'ı makul bir fiyata ve istenilen kalitede e-kitap üretimi istediklerini belirtmişlerdir. Ayrıca bu yayıncıların %70'inin algısı; uzman personel ve gerekli üretim araçları da dahil olmak üzere iç üretim yeteneklerinin üretim maliyetini çok daha pahallıya çıkaracağı düşüncesidir. Birçok yayıncı dijital yayıncılık hakkında danışmanlık hizmeti alsada, e-kitap üretim sürecinin karmaşıklığı konusunda hala çözüm aradıklarını söylemektedirler.

Dışarıdan e-kitap üretim hizmeti alan yayıncıların %40 ise kendi iç üretim yapabilecekleri araçlar hakkında bilgileri, farkındalıkları yoktu.

Ankete göre yayıncıların %57'si dışarıdan alacakları çözüme daha az güvendikleri söylemekte ve kendi içlerinde yetenekli personelin artacağını tahmin etmektedirler. Son olarak, yayıncıların %71'i baskılı ve e-kitap olmak üzere kendi iç üretim iş akışlarının yönetilmesi, dönüştürme araçları gibi tüm üretim teknolojilerinin entegre edebilebilmesi için gerekli bilince sahip olduğu görülmektedir.

Sonuç

Ankete göre yayıncıların iç üretim çözümleri kendilerine bir fayda getireceği açıktır. (1) Aslında uzun zamandır bu konuda okuduğumuz haberlerde her yayıncının kendine has deneyimler yaşadığını ve deneyimleri sonucu bir görüşe vardıklarını okuyoruz. Elbette ülkeler arası farklılıklar bulunmaktadır. Fakat deneyimler sonucunda elde edilen tecrübeler pek farklılık göstermemektedir.

TEYTAG ile yaptığımız paylaşımlar sonucunda da dijital yayıncılık yapmak isteyen her yayıncının bundan sonra yeni bir dijital departmana sahip olması gerektiğini düşünüyoruz. Taşıma suyu ile değirmenin dönmeyeceği doğru...

Bu konuda hizmet vermek isteyen yayıncıların öncelikle kesin bir ön bilgileri olmaları gerekmektedir. Bununla birlikte hangi alan veya türde e-kitap üretmek istediklerine net olarak karar vermelidirler. Her konuda içerik üretmek yerine bir konuda odaklanmak ve farklı, kaliteli e-kitap üretmek daha doğru bir çabadır. Üretimin dışında pazarlama sürecinin daha zor olduğu ve esas sondan başa doğru gelerek plan yapmaları ve öncesinde danışmanlık almaları önemlidir. Unutulmamalıdır ki dijital yayıncılıkta pazar evrenseldir.

DBOOKMARKS ve TEYTAG olarak dijital yayıncılık konusunda yelken açmak isteyen kurum ya da e-kitap üretiminde bulunmak isteyen kişilere eğitim ve danışmanlık hizmeti verilecektir. İletişim için teytag@gmail.com adresine e-posta gönderebilirsiniz.

Referanslar: 1) http://publishingperspectives.com/2013/08/surveying-publisher-approaches-to-ebook-production/

3 Ağustos 2013 Cumartesi

Hesap kitap, EPUB-3 e-kitap...

Dünya e-kitap pazarının lokomotifi Amerika'da son günlerde yeni bir göç yaşanmaktadır. Okurların (parekendecilerin) tabletlerin cazibesi ile e-ink teknolojisine sahip e-kitap okuyuculardan vazgeçer olması "göç" olarak değerlendirilirken; buna paralel olarak EPUB-3 formata ciddi manevra yapılması ise "pazarlama göçü" olarak kabul edilebilir. Bir iki gün önce çıkan haberde (1) Amerikan Yayıncılar Birliği'nin (AAP) 10 Eylül'de yapacağı çalıştay ile EPUB-3 formata "göçün" gerekçeleri yazılmıştır.

Öncelikle bu haberden alıntılar yaparak gelişmeyi paylaşmak ve sonrasında EPUB-3 limanına sığınma ile ilgili düşüncelerimizi aktarmak istiyoruz.

AAP EPUB-3 Uygulama Projesi

Amerikan Yayıncılar Birliği tarafından 10 Eylül'de yapılacak çalıştaya:

Engellilerin savunucuları
Parekendeciler
Dijital içerik dağıtımı yapanlar (platform)
Cihaz üreticileri
E-kitap okuma sistemi sağlayıcılar (yazılımcılar)
Yardımcı teknoloji uzmanları
IDPF gibi EPUB standart organizasyon kurumları

davet edilecektir. (1) E-kitap ekosistemini oluşturan bu paydaşların yapacakları çalışmalar ile EPUB-3 formatın benimsenmesi sağlanacaktır. Paydaşların EPUB-3 formatı benimsenmesi için temel kritik özellikleri arasında iki önemli madde vurgulanmaktadır. Kullanıcıların gelişmiş multimedya desteği ve görme engelliler için "erişebilirlik" ve daha fazla etkileşim... Geniş alanda kabul görmesi, üretilmesi ve herkes için okunulması hedefiyle aşağıdaki "fırsatlar" maddelendirilmektedir:

Kullanıcı deneyimi: daha fazla etkileşim, okumaktan zevk alma... Kullanıcı deneyiminin yaşanması ile cihaz üreticilere ve okuyuculara fırsat sağlamak...
"Erişebilirlik" özelliği ile görme engellilere de ulaşabilmek. Yeni pazar yaratmak...
Üreticilerin daha tutarlı cihaz üretmesini sağlamak ve böylece okuma deneyimi yaşamış okuyucuya/tüketiciye cihaz pazarlamak ve satmak...
Eğitimcilerin de yararlanması, tüm öğrencilerin kullanabilmesi için okuma sistemlerinin yeteneğinin arttırılması (Örneğin bu konuda AZARDI firmasının desktop okuma sistemininde "MathML" ve "Media-overlay" desteği bulunmaktadır.)
Yayıncıların daha zengin ürünleri sunmasına imkan sağlamak...

Tüm bu konular EPUB-3 formatı destekleyen cihaz sayısı arttıkça daha da ayrıntılı olarak tartışılacaktır. IDPF'nin eğitim sektörüne vereceği iki günlük diğer bir çalıştayda ise eğitim sektörü hedef alınmıştır.

Diğer bir EPUB-3 çalıştayı

EPUB-3 formatın temel yeteneklerini göstermek ve dijital öğrenme materyali olarak kullanılmasında da etkin olmak için yapılacak atölye çalışmalarında, eğitim yayıncılığı pazarının önemli oyuncuları bir araya gelecektir.

Fakat şimdiden bu çalıştay sonucunda bazı şeylerin değişmeyeceğine dair haberler çıkmaktadır. (2) Haberde, BISG tarafından yayınlanan rapora göre bir üniversitede dijital ders kitabı satın alan öğrenci oranı: %7. Oran beklenilenden düşük. Maliyetler yüksek! Önemli olan öğrencilerin alması ve bu formatı kullanması...

TEYTAG ile birlikte yaptığımız çalışmalar, iBookstore üzerindeki araştırmalarımız da bize gösteriyor ki konunun en önemli ayağı aslında cihaz kullanıcılarının popülasyonu ve satış tekniklerinin (promosyonların) geliştirilmesi için kullanıcı bilgisine sahip olmak...

Göçün nedenleri

Pazarın en güçlü olduğu ülke olan Amerika'da sadece düz yazı metne dayalı (roman gibi) türlere dönük satışlar, e-ink teknolojisine sahip e-kitap okuyucular sayesinde bir noktaya kadar gelmiştir. (3) Ancak son beşyıl içerisinde akıllı telefonlar ve tabletlerin gelişmesinde ve satışlarındaki artış genel tabloyu değiştirmiştir. Cihazlar içerisindeki daha kabiliyetli (iBooks gibi) e-kitap okuma sistemlerini kullanmaya başlayanlar, diğer e-kitap okuyuculardan tatmin olmamaya başlamışlardır.

1. Okuma deneyimi:

EPUB format ya da PDF olsun salt düz yazı metne dayalı ve hiçbir etkileşimi içermeyen cihaz ya da platformlarda e-kitap okuma ile baskılı kitap okuma arasında bir fark olmadığı anlaşılmıştır. Okuyucu baskılı kitabına ayraç koyarken, dijital kitabına da koyması pek bir anlam ifade etmemektedir. Metinlerin altını çizmekte öyle...

Artık okuyucu EPUB-3 format ile zevkle okuyacağı yeni bir deneyim yaşamak istemektedir. TEYTAG tarafından yapılan ankette de bu istek çok yüksek orandadır.

2. CSS-3 destekli tasarım yeteneği:

Kaliteli e-kitap okuma deneyimini başlatmak için tasarım önemlidir. EPUB-2 formatın CSS-3 desteklememesi, en basit CSS-3 tabanlı (javascript kullanmaksızın) animasyonların kullanılmamasını doğurmuştur. Salt "reflowable" dizayn görsel zenginliği sağlayamamıştır.

E-kitabın basılı kitaptan farklı bir tasarım dili olması artık anlaşılmıştır. Bunun dışında ders kitapları, manga (çizgi roman), çocuk kitapları ve dergilerin EPUB-3 format olarak yapılabilmesi için CSS-3 kullanılması gerektiği gayet net anlaşılmıştır.

3. Görme engellilere de ulaşabilmek:

EPUB-3 formatın "erişebilirlik" konusundaki desteği sayesinde yapılacak olan bir e-kitabın aynı zamanda görme engelliler tarafından da satın alınabilir olması, yeni bir pazar fırsatı olarak görülmeye başlanmıştır. Amerika'daki eğitim sistemi için yapılacak dijital ders kitapları EPUB-3 format olursa; ayrıca bu içeriğin görme engelliler içinde tekrar DAISY ürünleri için yapılması maliyeti ortadan kalkabilecektir.

4. Dağıtım kanalı ve tedarik zincirinin düzenlenmesi:

iBooks, Kobo, Google Play Kitaplar, VitalSource, Sony, KindleGen gibi cihaz/platformların EPUB-3 formatı desteklemeye başlaması ve standartların bu konuda oturturulması, cihazlar üzerinden dağıtım kanallarının ve tedarikçilerinin daha düzenli olması gerektiğini ortaya koymuştur. Tekelcilik ya da diğer bir deyişle "cihaz bağımlı okuma" gibi görülse de IDPF standart çalışmaları sayesinde EPUB-3 formatın Readium ve AZARDI gibi desktop uygulamalar ile okunabilmesi, daha fazla okuyucuya erişim olarak görülmelidir.

5. Korsan hakkındaki mitin yıkılması:

İngiliz yayıncı TOR firması, bir yıl süren DRM'siz e-kitap satışı sonrasında, kendi yayınlarının korsan belgesinin artmadığını rapor etmiştir. (4) DRM aslında aşırı paylaşımı önleyici bir sistemdir. Fakat bu teknolojiyi kullanan bazı platformlardan e-kitap alan ya da okuyanlar kötü kullanıcı deneyimi yaşamışlardır. Çoğunlukta olmasa bile konuyla ilgilenenler sistemin getirdiği zorlukları bilirler.

TEYTAG anketine katılanlara EPUB-3 format e-kitap e-posta yoluyla hediye edilmiştir. Ve Google Alert hizmeti kullanarak yaptığımız takipler ile hiç bir korsan link oluşmadığı görülmüştür.

Sonuç

E-kitap ile ilgilenecek olan yayıncıların, bağımsız yazarların veya diğer kurumların hesap kitaplarını yapıp EPUB-3 format konusunda odaklanmaları, proje geliştirmeleri daha avantyajlı olacaktır. Öncelikle bu konu hakkında derin bilgiye sahip olmalı ve örnek içerikleri görmeli ve en önemlisi sektör içerisinde fark yaratacak yeni bir segment oluşturma çalışmalarına başlamalıdırlar.

Baskılı kitap ile hiçbir farkı olmayan ve etkileşim içermeyen formatları kullanmamalıdırlar. Amerika'daki dönüşüm çabası yani bahsettiğimiz format göçü; Amerika pazarı tarafından yaşanmış pazar deneyimi sonrasında ortaya atılmıştır. Yani Amerika'yı yeniden keşfetmeye çalışmak zaman ve para kaybından başka bir sonuca bizleri götürmeyecektir.

Pazarlama zorluklarını aşabilmek için ise pazara yeni, etkileşimli EPUB-3 ürünleri sunmak ve yeni kullanıcı bilgilerine sahip olmak gerekir. Bunun için EPUB-3 formatı destekleyen yayınlarınızı dağıtabilecek platformları kurmanız ya da destek almanız gerekecektir. Kullanıcının e-posta bilgisi en büyük hazinedir. E-posta ile pazarlama ise en etkili mermidir.

Bazı sponsorluk yöntemleri ile okuyucuları ücretsiz EPUB-3 format e-kitaplar ile buluşturmak mümkündür. Bu okuyucu portföyünüzü genişletmek, pazardaki popülasyonu arttırmak için etkili bir ilaçtır. Neler yaptığınızı ücretsiz paylaşmak, satışlarınızın anahtarı olabilir.

EPUB-3 e-kitap ile ilgili pazar rakibi olmaktansa, yayıncıların pazarda çözüm ortağı gibi hareket etmeleri; kaliteli e-kitap okuma deneyimi yaşayanların çoğalmasına, tavsiyelerin sizlerden yana olacağını unutmamak gerekmektedir.

Kaliteli ve etkiliyeci e-kitaplar sunmak kaydıyla her hesap kitap, EPUB-3 e-kitap...

Referanslar:

(1) http://publishers.org/epub3implementationproject/

(2) http://www.the-digital-reader.com/2013/07/30/idpf-to-hold-epub3-textbook-publishing-workshop-in-boston-in-september/

(3) http://www.digitalbookworld.com/2013/why-publishers-are-making-a-push-for-epub3-now/?et_mid=630053&rid=233628326

(4) http://www.publishersweekly.com/pw/by-topic/industry-news/bea/article/57387-bea-2013-the-seven-deadly-myths-of-digital-publishing.html#path/pw/by-topic/industry-news/bea/article/57387-bea-2013-the-seven-deadly-myths-of-digital-publishing.html

Cookie

19 Kasım 2017 Pazar

18 Ocak 2017 Çarşamba

24 Kasım 2014 Pazartesi

"Books in Browser 2014" toplantısı

Aljazeera America EPUB3 Books in Browser uygulaması

BiB/i EPUB3 Books in Browser uygulaması

5 Ekim 2014 Pazar

1 Eylül 2014 Pazartesi

Erişebilirlik nedir?

EPUB 3 format içerisinde örnek erişilebilirlik kullanımı

Erişilebilirlik rehberinin önemi

Erişilebilirlik konusuna duyarlı olan okuma sistemleri

EPUB 3 üretiminde erişilebilirlik masraflı mıdır?

Erişilebilir EPUB 3 üretiminde önemli ipuçları

24 Ağustos 2014 Pazar

21 Ağustos 2014 Perşembe

10 Mayıs 2014 Cumartesi

Dijital kitapta tasarımcının önemli rolü

kapakTag kullanımı ve ipuçları

3 Ocak 2014 Cuma

17 Ağustos 2013 Cumartesi

16 Ağustos 2013 Cuma

Ankete göre...

İç üretimin zorlukları

Sonuç

3 Ağustos 2013 Cumartesi

AAP EPUB-3 Uygulama Projesi

Diğer bir EPUB-3 çalıştayı

Göçün nedenleri

1. Okuma deneyimi:

2. CSS-3 destekli tasarım yeteneği:

3. Görme engellilere de ulaşabilmek:

4. Dağıtım kanalı ve tedarik zincirinin düzenlenmesi:

5. Korsan hakkındaki mitin yıkılması:

Sonuç